Bij testament van 6 maart 1437 liet de weduwe Lysbeth Jan Bette Heinrixczoons vastleggen dat na haar dood haar huis in de Dijkstraat (nu Antoniestraat) moest worden ingericht tot een gasthuis voor arme lieden en voor het onderbrengen en verzorgen van pelgrims op weg naar Santiago de Compostella. Dit gebeurde “met beding dat het Sinte Jacops Gasthuus soude hieten” en dat het gewijd moest worden aan God, zijn gebenedijde moeder en de heilige apostel Jacobus.
De broeders en zusters van het Sint Jacobsgilde moesten het gasthuis gaan besturen.
In de Tachtigjarige oorlog had Haarlem de zijde van de prins van Oranje gekozen en de katholieke eredienst afgezworen. Als schadevergoeding voor de enorme kosten die de stad had gemaakt tijdens het Spaanse beleg in 1572/73 kreeg het stadsbestuur in 1579 de geestelijke bezittingen die twee jaar daarvoor door de Staten van Holland waren geconfisqueerd. Meer dan een eeuw ging het gasthuis de rol van passantenhuis vervullen.
Op 26 juni 1715 besloot het gemeentebestuur het gasthuis aan “den Roomschen terug te geven om tot desselfs oud gebruick te worden geëmploieert om haer armen te bedienen”. Het stadsbestuur wees acht opperkerkmeesters aan om de bedeling en het beheer over het gasthuis te regelen. Zij kregen de titel Regenten van het Sint Jacobs-Godshuis.
De Armenwet van 1854 wentelde de armenzorg min of meer af op kerkelijke en andere instellingen van liefdadigheid. In 1854 kwam de gehele zorg voor katholieke armen en wezen in Haarlem onder het beheer van het college van regenten, onder de benaming: R.K. Wees- en Armbestuur.
In 1955 besloot het college van regenten om de wezenafdeling te sluiten.
In datzelfde jaar besloten de regenten om een nieuw tehuis voor ouden van dagen te bouwen aan de Zuiderhoutlaan. Op 2 juni 1966 verhuisden de bewoners van het Godshuis in de Hagestraat naar het bejaardenverzorgingshuis Sint Jacob in de Hout.
In 1979 werd het verpleeghuis Boerhaave geopend.
In 1995 ontstond als gevolg van een fusie een nieuwe zelfstandige Stichting Sint Jacob. Zowel het verzorgings- als het verpleeghuis werden in deze Stichting ingebracht.
Na de oprichting van de Stichting Sint Jacob bleef het college van regenten van het Sint Jacobs Godshuis “verweesd” achter zonder directie en medewerkers. Vanaf dit moment kon meer bestuurskracht besteed worden aan de onder het Godshuis vallende stichtingen en het initiëren van nieuwe projecten en initiatieven.
Liefdewerk tot in de eeuwigheid
In 2015 verscheen het boek “Liefdewerk tot in eeuwigheid”. Een zeer uitgebreid document over de geschiedenis van Sint Jacobs Godshuis”.
Dit boek is verkrijgbaar via het secretariaat: secretariaat@sintjacobsgodshuis.nl. De kosten bedragen 15 euro inclusief verzendkosten.’